آیا دوران قاعدگی باید شرم‌آور باشد؟

نگاهی به نگاه زنان امروز به پریود

قاعدگی؛ تجربه‌ای جهانی و مشترک در زندگی میلیون‌ها زن که قرن‌ها با سکوت، شرم و سانسور همراه بوده است. در حالی که این پدیده‌ی طبیعی بخشی از فیزیولوژی بدن زنانه است، هنوز هم در بسیاری از جوامع از جمله جامعه ما، با نگاهی منفی، رازگونه یا حتی آلوده به احساس گناه و نجاست روبه‌روست. اما زنان امروز چگونه با این واقعیت روبه‌رو می‌شوند؟ آیا تابوی پریود در حال شکستن است؟ و چرا تغییر نگرش نسبت به آن برای سلامت فردی و اجتماعی ضروری است؟

تاریخچه شرم پیرامون قاعدگی

در فرهنگ‌های مختلف، قاعدگی به دلایل متعددی تابو بوده است. در برخی جوامع سنتی، زنان قاعده در دوره‌ی پریود اجازه ورود به اماکن مقدس را نداشتند، از غذا خوردن با خانواده منع می‌شدند، یا حتی در دوره‌ی پریود از مدرسه و محل کار دور نگه داشته می‌شدند.
در متون دینی نیز گاه با اصطلاحاتی مواجه می‌شویم که قاعدگی را "نَجس" یا "نابهنجار" معرفی کرده‌اند؛ هرچند بسیاری از این تفسیرها محصول نگاه‌های فرهنگی زمانه خود بوده‌اند.
در ایران، بسیاری از دختران نوجوان اولین پریود خود را با احساس خجالت، سردرگمی و بدون آموزش رسمی یا حمایت تجربه می‌کنند. هنوز هم خرید نوار بهداشتی برای بسیاری از دختران تجربه‌ای اضطراب‌آور است. بسیاری از مادران به‌جای گفت‌وگوی باز، این تجربه را با جملاتی چون «الان دیگه خانم شدی» یا «مواظب باش کسی نفهمه» به دختران خود منتقل می‌کنند. این پنهان‌کاری، شرم و سانسور، تأثیر عمیقی بر نگاه فرد به بدن خود و تجربه‌اش از زنانگی دارد.

پریود در رسانه‌ها، مدرسه و خانه

یکی از دلایل ماندگاری این تابو، نحوه‌ی مواجهه‌ی رسمی و عمومی با قاعدگی است. برای مثال:
•    در کتاب‌های درسی، اطلاعات مربوط به قاعدگی یا بسیار محدود است یا در میان نکات علمی بی‌روح و خشک گم شده است.
•    در تبلیغات تلویزیونی و رسانه‌ای، برای نشان دادن خون قاعدگی از مایعات آبی رنگ استفاده می‌شود؛ گویی رنگ قرمز خون خود نوعی تابو است.
•    در مکالمات خانوادگی، اغلب نام قاعدگی برده نمی‌شود و اصطلاحاتی مانند «حالش خوب نیست»، «اون موقعِ ماهشه» یا «استراحته» جایگزین نام واقعی می‌شود.
این همه سکوت باعث می‌شود تا نوجوانان به جای دریافت اطلاعات صحیح، به منابع نامطمئن یا هم‌سن‌وسال‌های خود رجوع کنند و تصورات اشتباهی در ذهن‌شان شکل بگیرد.

نسل جدید زنان؛ صدایی که بلندتر شده

اما آیا وضعیت در حال تغییر است؟ به نظر می‌رسد نسل جدید زنان ایرانی با صدای بلندتری درباره‌ی قاعدگی صحبت می‌کنند. در سال‌های اخیر، پلتفرم‌های دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی و کمپین‌های آگاهی‌بخش نقش مهمی در تغییر فضای گفتگو ایفا کرده‌اند.
بسیاری از فعالان حوزه سلامت و جنسیت، با تولید محتوا در اینستاگرام، یوتیوب و پادکست‌ها، تلاش می‌کنند تا اطلاعات علمی، به‌روزرسانی‌شده و بدون قضاوت را در اختیار مخاطبان قرار دهند. روایت‌هایی از تجربه‌ی شخصی زنان درباره‌ی درد پریود، سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، بیماری‌هایی چون آندومتریوز، یا مشکلات مربوط به نداشتن دسترسی به محصولات بهداشتی در مدارس و مناطق محروم، به تدریج باعث همدلی، شناخت و شکستن دیوار شرم شده است.
همچنین دختران نوجوان امروزی بیش از گذشته حق خود می‌دانند که درباره بدن‌شان اطلاعات دقیق داشته باشند. این تغییر ذهنیت، گرچه هنوز فراگیر نیست، اما نشانه‌ای روشن از تغییری نسلی است.

پیامدهای شرم: از بهداشت ناقص تا آسیب‌های روانی

شرم از قاعدگی فقط یک مسئله فرهنگی نیست؛ یک موضوع بهداشتی و سلامت عمومی نیز هست. بسیاری از دختران و زنان به دلیل خجالت یا ترس از قضاوت، از بیان درد، ترشح یا نامنظمی‌های قاعدگی خودداری می‌کنند. این موضوع گاهی باعث تشخیص دیرهنگام بیماری‌های جدی مانند آندومتریوز یا کیست تخمدان می‌شود.
در مدارس، نبود امکانات بهداشتی مناسب، نداشتن فضای امن برای تعویض نوار بهداشتی، یا حتی صحبت درباره قاعدگی، باعث می‌شود بسیاری از دختران در این دوران به مدرسه نروند. در مناطق محروم، نداشتن دسترسی به محصولات بهداشتی یا نبود آموزش کافی می‌تواند به عفونت‌های متعدد و آسیب‌های بلندمدت منجر شود.
علاوه بر آن، دخترانی که از نوجوانی یاد می‌گیرند درباره بدن خود حرف نزنند یا آن را "کثیف" بدانند، معمولاً با احساس شرم و نارضایتی بدنی وارد روابط عاطفی و جنسی می‌شوند؛ چیزی که می‌تواند روی اعتمادبه‌نفس، سلامت روان و کیفیت زندگی آن‌ها تأثیر بگذارد.

نقش مردان و خانواده در شکستن تابو

برای تغییر این وضعیت، فقط آموزش دختران کافی نیست. مردان، پدران، برادران، معلمان و همسران هم باید بخشی از این گفت‌وگو باشند. تا زمانی که مردان قاعدگی را موضوعی زنانه و بی‌ربط به خود بدانند، فضا برای شکستن تابو کامل نخواهد شد.
تربیت پسران با ذهنیتی مثبت نسبت به بدن انسان، احترام به شرایط فیزیولوژیکی زنان، و آموزش دیدن درباره پریود، قدم مهمی در ساختن جامعه‌ای همدل‌تر است. در خانه نیز والدین می‌توانند با ایجاد فضای گفت‌وگو، شنیدن بدون قضاوت، و آموزش علمی، نسل آینده را با آگاهی بیشتر تربیت کنند.

از شرم به پذیرش؛ نقش محصولات نوین بهداشتی

در کنار تغییر نگرش، دسترسی به محصولات متنوع، مدرن و به‌روز نیز می‌تواند در تغییر تجربه‌ی زنان از قاعدگی مؤثر باشد. برای مثال:
•    کاپ قاعدگی نه‌تنها از نظر بهداشتی و اقتصادی مقرون‌به‌صرفه‌تر است، بلکه به زنان کمک می‌کند ارتباط عمیق‌تری با بدن خود داشته باشند.
•    نوار بهداشتی باکیفیت برای پوست‌های حساس، درد و عفونت را کاهش می‌دهد.
•    پلتفرم‌های فروشگاهی آنلاین با ارسال محرمانه، امکان دسترسی آسان و بی‌دغدغه به این محصولات را فراهم کرده‌اند.
استفاده از این محصولات نه‌تنها کیفیت زندگی را بالا می‌برد، بلکه به شکل نمادین نشان می‌دهد زنان دیگر نمی‌خواهند بدن خود را پنهان یا سانسور کنند.

جمع‌بندی: وقتی قاعدگی، گفتگو می‌شود نه شرم

پریود نه پدیده‌ای شرم‌آور است، نه موضوعی تابو. بخشی طبیعی از چرخه‌ی زیستی بدن زنانه است که باید بدون قضاوت، بدون پنهان‌کاری و با آگاهی پذیرفته شود. اگر می‌خواهیم جامعه‌ای سالم، برابر و انسانی بسازیم، باید از این نقطه‌های به ظاهر ساده آغاز کنیم.
در این مسیر، آموزش، رسانه، خانواده و فروشگاه‌های تخصصی می‌توانند نقش مهمی در تغییر بازی ایفا کنند. تغییر آغاز شده؛ صدای زنان بلندتر شده و اکنون زمان آن است که شنیده شود.

📌 اگر شما هم تجربه‌ای متفاوت، چالشی یا جالب درباره قاعدگی دارید، آن را با ما در بخش نظرات به اشتراک بگذارید. گفتگو، اولین قدم برای تغییر است!